Avrupa’nın en büyük müşterek muharebe hava aracı sistemi Eurofighter Typhoon, doğrudan olmasa da ikinci el pazarından Avrupa dışına gitti ve resmen teslim edilerek artık saf bir Avrupa uçağı olmaktan çıktı.
Eurofighter’ın ünvanını sarsan olay İngilizlerin Suudi’lere sattığı 72 adet Tranche II tipi Eurofigher uçaklarının ilk iki adedinin resmen teslim edilmesi oldu.
İngiltere’nin Wharton kentinde bulunan BAE Systems tesislerinde düzenlenen törende Suudi Arabistan Savunma Bakan Yardımcısı Prens Halid bin Sultan yer aldı. Törende iki adet uçak teslim edildi.
Bu iki uçak, daha önce skandallara neden olan, İngiltere’nin elinden çıkarmak isteyerek 20 milyar sterline Suudi Arabistan’a satmış olduğu 72 adet Eurofighter Typhoon muharebe uçağının ilk ikisi. Mühimmat, donanım ve uzun dönemli bakım hizmetini de içeren anlaşma, Avrupa dışındaki bir ülkeye Eurofighter kullanıcısı olma imkanı sağlaması bakımından çok tartışılmıştı. Anlaşma aynı zamanda 24 uçağın hazır halde teslimini, 48 uçağın montajının ise Suudi Arabistan havacılık endüstrisinin gelişmesi için bu ülkede yapılmasını öngörüyor. Suudi Arabistan bu uçakların envanterine girmesiyle birlikte, 1980′lerden kalma Tornado F3 ve ABD yapımı Boeing F-15S’lerin pabucunu dama atmış olacak.
Eurofigter’da globalleşme çabaları
İngiltere, İtalya, Almanya ve İspanya’nın müşterek projesi olan Eurofighter Typhoon, Avrupa’nın ortak bir muharebe uçağı projesi hayallerinin ilk somut adımlarından birisi. Başta sadece Avrupa’lı kullanıcılarda olması hedeflenen uçak uzun süredir bazı tartışmalara gebeydi.
Şu an gündemde bulunan tartışma konularından hala en sıcak olanı İngilizler’in Suudilere satmış olduğu 72 adet ikinci el Tranche II Eurofighter Typhoon’un teslimatı… ve hatta İngilizler, şu an üretim bandında bulunan 24 adet Tranche II’yi de Suudilere satmak istiyor. TR-3 paketindeki yükümlülükleri konusunda sıkıntıda bulunan, EADS’nin alıcı ülkelere olumlu yanıtından önce siparişlerinin ciddi anlamda iptal etmeyi düşünen İngiltere, bu yolla TR-3 alımlarının bir kısmını karşılamayı düşünüyor.
Her ne kadar Eurofighter ilk kez Avrupa dışında kullanılmaya başlasa da bu olay Eurofighter’ın ilk avrupa dışı yolculuğu değil. Deyimi yerindeyse Eurofighter uzun süredir globalleşme çabalarında ve bu olayla birlikte sadece çabalar sonuç vermiş oldu. Tabi ki tartışmaların arkasında Eurofighter teknolojisinin müslüman bir ülkeye transfer olması da var fakat Eurofighter’ın saf bir Avrupa projesi olarak kalmasını isteyenlerin sayısı da az değil. Bunun yanında Eurofighter’ın ihracına sıcak bakan, buna ilaveten Arabistan satışını eleştiren çevreler de bulunuyor. Memnuniyetsizliğin sebebi ise Suudi’lerin doğrudan müşteri olmayıp, İngiltere’nin elindeki elden düşme uçaklara talip olması.
Tablo: Kesinleşmiş siparişlerle TR-1, TR-2 ve TR-3 dağılımları
İhracın birinci elden, yani EADS’den yapılması en popüler görüş. Zira EADS’nin açılma çabaları uzun süredir devam ediyor. Örneğin konsorsiyum daha önce Singapur’a satış yapmak istemiş, teslim tarihinin Singapur Hava Kuvvetleri ihtiyaçlarını giderecek şekilde olmaması dolayısıyla son anda kısa listeden çıkarılmış idi. Benzer şekilde Brezilya’nın 2008 yılında başlattığı çok rollü muharebe uçağı yenileme projesine de Eurofighter teklif edilmişti ancak uçak kısa listeye bile giremedi. Yine 2007 yılında Japonya’nın kısa listesine giren Typhoon bazı kaynaklarca favori uçak olarak gösterilse de Japonya henüz bir karar vermiş değil.
EADS sadece ihracatta bulunmak istemiyor ve hatta ortak ithalinde de bulunmak istiyor. Zira Aero India 2009’da Eurofighter yöneticileri, Hindistan’ı resmen ve açık bir şekilde Eurofighter’a ortak olmaya çağırdı. Hali hazırda Eurofighter konusunda 2008 yılına ait 25 adet mutabakat anlaşmasına sahip olan Hindistan’a %50 ofset ve tüm veritabanının sunulması da taahüt edildi; ancak Hindistan konuya beklenen ilgiyi göstermiyor gibi görünüyor.
Şu an büyük ortaklar haricinde Eurofighter’ın iki kesinleşmiş kullanıcısı bulunuyor. Bunlardan birisi Suudi Arabistan, diğeri ise Avusturya. Suudilerden sonra Eurofighter kullancısı olacak bir diğer Arap ülkesi de sırada bekliyor: Umman. Eurofighter’ın Avrupa dışındaki diğer potansiyel alıcıları ise: Pakistan ve Japonya.
