Bizim memlekette (Emirdağ/Afyon) başta ölüm olmak üzere her türlü ayrılığın ardından muhakkak ağıt yakılırdı.
“Yakılırdı” diyorum çünkü bu adetin artık sürdüğü söylenemez; fakat daha ben çocukken canlı canlı onlarcasına şahit olduğumu hatırlarım. Bir akrabamız “bütün ilaçları tek seferde alıp daha hızlı iyileşeyim” diyerek cehaletten hayatını yitiren ablasının kızını büyütmüştü. Bu öksüz kız evlenip de gurbet ele giderken düğün günü ağıt yaktığını, ağıdında ölen ablasından, kızın öksüzlüğünden, gurbete gidişinden bahsettiğini hatırlarım. Henüz yedi sekiz yaşlarımda iken düğün günü ağıt görmek çok garibime gitmişti. Kaydını soracak olursanız tabii ki yok.
2001 yıllarında web sitesi yapma işine ilk heves ettiğimde Geocities’ten bir alan adı alıp, başta kendi ninem ve dedem olmak üzere yaşlılardan öğrendiğim bir takım ağıtları toparlamış ve internete koymuştum. Ne acı ki bugün Geocities kapalı, o dönemde yaptığım basit web sitesine ben bile erişemiyorum. Bir yerlerde arşivlediğime eminim ve bir ara evde ne var ne yok eşeleyip deşelediğimde ortaya çıkacaklarını ümit ediyorum.
Bu işi biraz daha sistemli yapan -ve kültür araştırmaları literatürüne katan- saygıdeğer kimse Ömer Faruk Yaldızkaya‘dır. Kendisi Emirdağ’daki Türkmen Ağıtları’nı derlemiş ve kitap haline getirmiş, bu konudaki çalışmalarını kongrelerde tebliğ olarak sunmuştur. Bazı tebliğlerine kendisinin web sitesinden de ulaşılabilir. Ne yazık ki benim bulduğum ağıtlar kendisinin derledikleri arasında yoktu. Bu yüzden evde girişeceğim araştırma benim açımdan mühim. Ayrıca bu işi tekrar yapmak istediğimi hissediyorum bir süredir: Yani Emirdağ’a gidip, belki de ev ev dolaşıp, bilinen, hatırlanan bütün ağıtları hikâyeleri ile birlikte toplamak…
Aklımdaki bölük pörçük ağıtların yitmiş, ve yiten kısımlarının belki de tekrar toparlanamayacak olması çok acı. Misal annemin babası, yani dedem öldüğünde rahmetli teyzemin yaktığı ağıt sülalede kimse tarafından bilinmiyor şu an. Annemse belli belirsiz hatırlıyor. O da sadece üç dizesini:
Açın gardolapta nesi var,
Asbabın gömleğin hası var,
Ağa babam, has babam…
Yine internette arayıp tarayıp bulamadığım, benim daha önce derlediğim için kaybettiğim notlarım arasında yer aldığını tahmin ettiğim bir ağıt daha var ki, bir insana değil, bir köpeğe olmasıyla ve ağıdın sadece insana duyulan sevgi ve özlemle yakılmadığına iyi bir örnektir: Hatırladığım kadarını da notlarımı bir gün bulduğumda tamamlamak üzere buradan aktarayım:
Danına garşı uzanmış yatmış,
Kötü* Maser** buna ağı mı atmış?
Alaköpeğim de çamura batmış (Bu kısımdan tam emin değilim)Köpeğim köpeğim ala köpeğim
Issız galdı gapımınan sokağımAla köpek canlarımın yarısı,
Kemik getirirdi Orhan Dayısı
(Bu kısmını hatırlamıyorum)Köpeğim köpeğim ala köpeğim
Issız galdı gapımınan sokağım* Kötü: Sıska, cılız anlamında… Ağı da “zehir” demek.
** Maser bizim oralarda sık kullanılan bir isimdir.
Daha fazlasına şu adresten ulaşılabilir:
http://www.omerfarukyaldizkaya.com/emirdag_yoresi_agitlari.htm
Gül Ahmet Yiğit ve Avşar Ağıtları
Aslında sadece aşağıdaki iki ağıdı paylaşacakken satırlar çoğaldı gitti ve yukarıda yazdıklarımı da yazmış bulundum. Halbuki asıl amacım iki avşar (afşar) ağıdına değinmekti.
Babamın eski kaset kolleksiyonu içerisinden adını bildiğim Gül Ahmet Yiğit bir avşar yörüğüdür, ozandır. Hikâyeli türküleri meşhurdur. Şivesiyle, söyleme biçimiyle Anadolu’yu hissettirir -ya da bir tarafımız yörük olduğu için belki de ben öyle hissederim bilemem-. Benim yaşlı teyzelerim de, uzak akrabalarım da aynı şiveyle konuştuklarındandır belki.
Aşağıdaki ağıtlardan birincisi Avşar Gelini’nin ağıdı. İkincisi ise bir Avşar Anası’nın ağıdı. Hikayelerini Gül Ahmet Yiğit anlattığı için benim ekstra bir şey söylememe gerek yok. Ağıtlarda dikkat edilirse “bir evin bir oğlu”na duyulan sevgi fazla ön plana çıkıyor. O yüzden söylenenler biraz tuhaf gelebilir; fakat yörüklerde kadına Anadolu’nun pek çok diğer boyunda olduğundan daha fazla değer verildiğini hatırlatmak isterim. Yüksek ihtimalle tek oğlunu kaybeden annelerin çektikleri acılar yüzünden taknıdıkları tutumlar ağıtlara yansımış. Belki avşarlara has bir durumdur: Avşar kültürü hakkında daha çok şey bilse idim daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilirdim, ama bildiğim söylenemez.
Gül Ahmet Yiğit – Avşar Gelinin Ağıdı
Bu da diğeri:
Avşar Ağıdı – http://www.zapkolik.com/video/gul-ahmet-yigit-avsar-agidi-hikayeli-839009
Coğrafyamızın dışına verdiğimiz göçler nedeni ile Emirdağ’ımızın folklorik kültürü maalesef kaybolup gitti.. Zincirin ucunu bi yerinden bulup, kayıt altına almamız gerekli. Duyarlılığınız için teşekkürler..
Sağolun Özkan Bey. Yeni bir projeye başlamak üzereyim bu konuda (http://www.agitlar.com). Bayramda Emirdağ’ı da ziyaret edeceğim. Sizler de destek olursanız sevinirim.
Tevfik Bey
Emirdağımızın Efkarlı Sanatçısı ve Zalım Poyraz Türküsü Yazarı Halis Erenoğlu’nun kendi sesi ile ağıtları.. Çalışmanıza dahil edebilirsiniz.
http://www.youtube.com/watch?v=VdaTsGsE3UE
http://www.youtube.com/watch?v=j1FK7TMB5RI
http://www.youtube.com/watch?v=VdaTsGsE3UE
http://www.youtube.com/watch?v=i6Bw0yuhj-I
http://www.youtube.com/watch?v=5duoryxuR-c
Bozularda Kara Emine bozular,
Tipidemi galdı emlik guzular,
Körpe guzular,
Ağ işliğin parım parım parlasın,
Seni duyan ahbapların ağlasın,
Vahit ağlasın.
Erenoğlu
Altınımı ben boynuma dizerim,
Ağlayı ağlayı destan yazarım,
Zorunan veriyo şu zalım babam,
Ölümünen ben bu işi bozarım.
Aldım helkeleri giderim suya ,
Aman Babam aman ben varmam ona,
Üç gün evvel söyledim ben anama,
Dördüncüsü günü yanarsın bana.
Yaşmağım bozuldu bağlayamadım,
Derdimi ellere söyleyemedim,
Zorunan veriyo şu zalım Babam,
Ben cahil gönlümü eğleyemedim.
Bağlıca üstünde bir bölük duman,
Babamın elinden hallarım yaman,
Cesedim kuyudan çıktığı zaman,
Aman emmilerim halime bakın,
Gaşıma gözüme bir türkü yakın.
Keşif geldi gapımıza dayandı,
Sarı saçlar al kanlara boyandı,
Taşmıidi şu anamın yüreği,
Nasıl oldu bu acıya dayandı
Yaralıyım aman beyler yaralı,
Beni vuran gara seyit nereli,Garacalarlı,
Almış düldülünü bakıyo düze,
Emmiye kız vermek düşmedi bize,
İki Gupey düşmüş bir goygun ize,
Süre süre üstümüze getirdi,onu vurdurdu.
Büyüt mehmet ağam güssünü büyüt,
Varmı sülalende böyle bir yiğit,
Vurduda gediyo şu Gara Seyit,
Alınan avlandım,ona yanarım,yol bulamadım.
Gıldolağın eğlencesi garadaş,
Ne anam var ne babam var ne gardaş,
Tekli martin olsun bana arkadaş,
Alınan avlandım ona yanarım,yol bulamadım.
Arabaya binmiş ayağı yerde,
Kanlı feceresi yüzüne perde,
Amanın gomşular gençlik var serde,
Ben bir ela gözlü yardan ayrıldım,
Alınan avlandım ona yanarım,yol bulamadım.
Gıldolak
Kaynak : http://haliserenogluemirdag.blogcu.com/hayatim-gencligim-sevdam-zalim-poyraz-halis-erenoglu/11997130
Zahmarıda akan sular donmasın,
Beni yarden ayıranlar onmasın,
Evlerinin önü kıral ağacı,
Dallarına kuşlar dahi konmasın.
Yeşil yapraklara iba düşmemi,
Yarinden ayrılan dağlar aşmamı,
Banada diyorlar vazgeç yarinden,
Ben yarden ayrılsam el gülüşmemi.
Sizin el ayrıda bizim el ayrı,
Akaşamlar oluyo gidelim bayrı,
Çeşmenin başına gel nazlı yarim,
Bir daha yüzünü göreyim bayrı.
Ardıcın çırası özünden olur,
Şeyle bir kahpenin sözünden ne olur,
Sevip sevip sevdiğini almayan,
Ağlayı ağlayı gözünden olur.
Yarimin elinde yeşilli yumak,
yoktur cahillere gece uyumak,
Banamı verildi derdine yanmak,
Yana yana kül oluyom yoluna.
Sn Kardeşim merhabalar.
Halis Erenoğlu Emirdağ folklorünün ‘kültürünün mihenk taşıdır.Anonim Emirdağ türkülerinin ‘ağıtlarının çoğunu çocukluğundan günümüze birebir yaşayarak ‘kaynağından alıp belleğinde depolayıp sözlerini ve yorumunu bozmadan günümüze taşımış’ayrıca Leyla ‘Mecnun misali sevdalanıp alamadığı bu sevdaya Zalım Poyraz’Önune guşanmış yandımdan ögnük’İncelerden benim yarim pek ince’Zahmarıda Akan Sular donmasın’Emirdagı vatanımız elimiz ‘Gacerlinin Dönesi gibi türküler yakmıştır.